-
Η σύνθεση αυτής της σελίδας άρχισε στις 5 Σεπτεμβρίου 2004
τελευταία ουσιαστική ανανέωση: 26 Οκτωβρίου 2006, 11.30 π.μ.
τελευταία επεξεργασία: 6 Δεκεμβρίου 2007, 11.00 μ.μ.
έγινε ένα κτένισμα της εμφάνισης και διόρθωση μερικών συνδέσμων.
Διαγράφηκαν και μερικά λάθη. Μα..., σχεδόν όλοι οι σύνδεσμοι είναι
παλαιότατοι και δεν λειτουργούν, ενώ το περιεχόμενο είναι απελπιστικά
στο επίπεδο σημειώσεων, κι ό,τι θυμάται χαίρεται.
Αντί για αναθεώρηση, θα έπρεπε ίσως να γραφτεί εξ αρχής.
21 Μαϊου 2017
Ο Όμηρος και η Μυκηναϊκή εποχή
Μια εισαγωγή
|
ΕΞΟΔΟΣ Όλα τα ανεχτήκαμε Χωρίς παράπονο Και θα μπορούσαμε Να κατεβούμε ήσυχοι Στον τάφο μας Χωρίς να έχουμε το φόβο Της νεκραναστάσεως Όμως υπάρχει πέρα Από το θάνατο Ο μεγαλύτερος εχθρός μας Που μας απελπίζει πέρα Από το θάνατο Ο Όμηρος Ο Όμηρος Κώστας Βασιλείου, από τη συλλογή Σκαμάνδριος Εκτορίδης, Αστυάναξ εκδόσεις 'Ίκαρος', Αθήνα 1969 |
"...να το διαβάσει πια με το κορμί."
Σάββας Παύλου, "Ο αναγνώστης",
«τα επί πλέον», εκδόσεις «ύψιλον», Αθήνα 1999, σελ. 9
-
Κύπριοι δὲ—οἰκειοῦνται γὰρ δὴ καὶ οὗτοι Ὅμηρον—Θεμιστώ τε αὐτῷ μητέρα εἶναι τῶν τινα ἐπιχωρίων γυναικῶν λέγουσι καὶ ὑπὸ Εὔκλου προθεσπισθῆναι τὰ ἐς τὴν γένεσιν τὴν Ὁμήρου φασὶν ἐν τοῖσδε:
καὶ τότ' ἐν εἰναλίῃ Κύπρῳ μέγας ἔσσετ' ἀοιδός,
ὅν τε Θεμιστὼ τέξει ἐπ' ἀγροῦ δῖα γυναικῶν
νόσφι πολυκτεάνοιο πολύκλειτον Σαλαμῖνος.
Κύπρον δὲ προλιπὼν διερός θ' ὑπὸ κύμασιν ἀρθείς,
Ἑλλάδος εὐρυχόρου μοῦνος κακὰ πρῶτος ἀείσας
ἔσσεται ἀθάνατος καὶ ἀγήραος ἤματα πάντα.
Παυσανίου «Ἑλλάδος περιήγησις» 10.24.3
Σημείωμα για τους αναγνώστες, αλλά και τις αναγνώστριες
Ο συγγραφέας της σελίδας αυτής βρίσκεται ακόμα στην αρχή της μελέτης του για τη Μηκυναϊκή εποχή και τον Όμηρο. Πολλά πράγματα δεν έχει μπορέσει ακόμα να τα μελετήσει, ιδίως τις πιο πρόσφατες θεωρίες και έρευνες. Αυτό σημαίνει πως πολλά από όσα περιλήφθηκαν εδώ δεν προέρχονται από ένα μεγάλο και πλατύ φάσμα μελετών, και άρα δεν είναι και το αποτέλεσμα μιας μεγάλης και πλατιάς επιλογής. Πρόκειται μάλλον για σημειώσεις μιας μελέτης που συνεχίζεται.
Η σελίδα αυτή, λοιπόν, είναι στη καλύτερη περίπτωση μόνο μια σελίδα εισαγωγής στον Όμηρο και τη Μηκυναϊκή εποχή. Ο αναγνώστης, λοιπόν, προτρέπεται να αναζητήσει και άλλες πηγές, να θεωρήσει τη σελίδα αυτή ως ένα οδηγό και να κάνει τη δική του μελέτη. Αλλά, πάνω από όλα, προτρέπεται να μελετήσει. Αν κανείς περιμένει ή νομίζει πως θα τα μάθει όλα με μια σύντομη ματιά σε μια σελίδα στο διαδίκτυο...
Εισαγωγή
Μέχρι τις ανασκαφές του Σλήμαν, που άρχισαν το 1870, τίποτε δεν ήταν γνωστό για το αν υπήρξε πράγματι κάποτε η Μηκυναϊκή εποχή.
Με τις ανασκαφές αυτές, οι Έλληνες και όλος ο κόσμος μάθανε για πρώτη φορά πως τα Ομηρικά έπη δεν οφείλονταν μόνο στη ποιητική δημιουργία του Ομήρου, μα είχαν την αφετηρία τους και στη πραγματικόττα.
Με τις ανασκαφές αυτές ανακαλύφτηκαν και πήλινες πινακίδες, οι οποίες έγινε δεκτό πως έφεραν γραφή. Η γραφή αυτή ήταν δυο ειδών. Η αρχαιότερη ονομάστηκε Γραμμική Α', ενώ η νεώτερη Γραμμική Β'.
Το 1870 ο Σλήμαν άρχισε ανασκαφές σε δυο τοποθεσίες που, όπως αποδείχτηκε, επρόκειτο για τις Μυκήνες και τη Τροία.
Το 1952 ο Άγγλος αρχιτέκτονας Μισέλ Βέντρις κατάφερε να διαβάσει τη Γραμμική Β'. Τότε αποδείχτηκε πως οι πινακίδες με Γραμμική Β' είναι γραμμένες στα Ελληνικά.
Δεν έχει γίνει ακόμα κατορθωτό να διαβαστεί η Γραμμική Α'. Έχει ωστόσο διαπιστωθεί πως η γλώσσα των πινακίδων με Γραμμική Α' ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια.
Κατά καιρούς εμφανίζονται διάφοροι αυτοσχέδιοι μελετητές, που ισχυρίζονται πως έχουν καταφέρει να διαβάσουν τη Γραμμική Α'. Μέχρι τώρα, όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί δεν αποδείχτηκαν πειστικοί, και φάνηκε πως προέρχονται από τσαρλατάνους. Μάλιστα, ένα πολύ καλό κριτήριο για να καταλάβετε αν κάποιος συγγραφέας είναι τσαρλατάνος, είναι να εξετάσετε το κατά πόσο λέει πως η Γραμμική Α' έχει ήδη διαβαστεί.
Η αρχαιολογία του προϊστορικού Αιγαίου
The Prehistoric Archaeology of the Aegean
Η κοινωνία
Φρήντριχ Εγκελς, Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους
Τζωρτζ Τόμσον, Το προϊστορικό Αιγαίο, 1948
ελληνική έκδοση: "Κέδρος", 1958, επανατύπωση το 1989
Αν και πρόκειται για βιβλίο που εκδόθηκε πριν από πενήντα έξι χρόνια, νομίζουμε πως αποτελεί ακόμα μιαν αναντικατάστατη συμβολή στη κατανόηση της αρχαίας Ελλάδας.
Δυστυχώς, η ελληνική μετάφραση που είναι αυτή τη στιγμή διαθέσιμη, έγινε το 1958. Έγινε δηλαδή σε μια εποχή όπου δεν είχε ακόμα λυθεί το σύγχρονο γλωσσικό ζήτημα, και δεν είχε ακόμα δημιουργηθεί αυτή η θαυμάσια σύνθεση της σημερινής Νεοελληνικής γλώσσας. Μέσα στις συνθήκες αυτές, λοιπόν, ο μεταφραστής έκανε ορισμένες επιλογές, που εμάς σήμερα μας φαίνονται ενοχλητικές και γελοίες. Είναι αναγκαία μια άλλη νέα μετάφραση του σπουδαίου αυτού βιβλίου.
Ο Τόμσον έχει γράψει και δυο άλλα εξαιρετικά βιβλία για την αρχαία Ελλάδα, το Αισχύλος και Αθηνά και το Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Αν και οι ελληνικές εκδόσεις και των δυο αναγγέλλονται στο τέλος του "Προϊστορικού Αιγαίου", εν τούτοις έχουμε δει μόνο το δεύτερο, και πάλι από τον "Κέδρο". Ίσως λοιπόν το "Αισχύλος και Αθηνά" να έχει εξαντληθεί.
Για μιαν εισαγωγή στη συμβολή του Τόμσον βλέπε σχετικά:
Richard Seaford, George Thomson and Ancient Greece, Classics Ireland, 1997, vol. 4
Για τις σχέσεις του Τόμσον με την Ιρλανδία και την Ιρλανδική γλώσσα:
Sean O Luing, George Thomson, Classics Ireland, 1996, vol. 3
Παναγής Λεκατσάς
Ο μεγάλος Έλληνας εθνολόγος (ανθρωπολόγος;) έχει γράψει πολύ σπουδαία βιβλία για την προϊστορική και αρχαία Ελλάδα. Όπως και η μετάφραση του βιβλίου του Τόμσον, έτσι και τα βιβλία του Λεκατσά έχουν γραφεί σε εποχή που στο γλωσσικό ζήτημα των Νέων Ελληνικών δεν είχε ακόμα δοθεί η σημερινή θαυμάσια λύση. Έτσι, υποφέρουν και αυτά από τις επιλογές και τις αντιλήψεις εκείνης της εποχής, αν και σε λιγότερο βαθμό.
Αλλα βιβλία του Παναγή Λεκατσά:
"Η Μητριαρχία και η σύγκρουση της με την Ελληνική Πατριαρχία", "Το Θείο Βρέφος", "Ο Διόνυσος", και άλλα.
Τζων Τσάτγουικ, Ο μηκυναϊκός κόσμος, εκδόσεις Γκούτενμπεργκ, Αθήνα 1997
Παναγιώτης Βήχος, Ομηρική Ελλάδα
Δυστυχώς δεν καταφέραμε να ξαναβρούμε στο δίκτυο το κείμενο αυτό.
Ρόμπερτ Γκρέηβς, Ελληνική μυθολογία, εκδ. Κάκτος, 1998, δυο τόμοι
Απαράδεκτα και πάμπολλα λάθη. Βιβλίο που δημιούργησε πολλούς ψευδοεπιστημονικούς μύθους της εποχής μας. Μετάφραση και έκδοση με πολλά προβλήματα και λάθη.
Emily Vermeule, Greece in the Bronze Age
Ίσως υπάρχει ελληνική έκδοση.
- Κάποτε γίνονται και θαύματα, και δεν ξέρεις αν είναι το μπαλκόνι που μπαίνει στη θάλασσα, ή μήπως υπήρξε πράγματι κάποτε μια μαγική στιγμή που σε φίλησε. Κι όμως, κάποτε γίνονται και θαύματα, και τη μαγική ταινία την είδες μαζί της. Και να που προέκυψε και ομηρική διασύνδεση...
Αρθουρ Κλαρκ, Στανλεϋ Κιούμπρικ, "Οδύσσεια 2001"
Για τις σημερινές απόψεις για την εθνολογία της μηκυναϊκής εποχής:
J. M. Hall's, Ethnic Identity in Greek Antiquity, 1997
Οι σχέσεις μεταξύ των γλωσσών της λεγόμενης Ινδοευρωπαϊκής οικογένειας είναι από πολλές δεκαετίες ένα δεδομένο της γλωσσολογίας. Αυτές οι σχέσεις εξηγούνταν μέχρι πρόσφατα με τη θεωρία μιας μαζικής μετανάστευσης μιας μεγάλης ομάδας λαών στη προϊστορία. Οι γλώσσες που μιλούσαν οι λαοί αυτοί ήταν οι πρόγονοι των γλωσσών που σήμερα ονομάζουμε ινδοευρωπαϊκές.
Ωστόσο, πολλές πρόσφατες εργασίες έχουν καταστήσει πια αναξιόπιστη αυτή τη θεωρία. Σήμερα έχει αποκτήσει αρκετούς υποστηρικτές η άποψη πως δεν έγινε ποτέ μια μαζική μετανάστευση, ούτε από τα βόρεια, ούτε από τα ανατολικά, τα δυτικά ή τα νότια της Ελλάδας.
Επειδή οι σχέσεις μεταξύ των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών εξακολουθούν, βέβαια, να είναι δεδομένες, οι σχέσεις αυτές εξηγούνται τώρα όχι με μια προϊστορική μετανάστευση, όπως υπέθεταν μέχρι πρόσφατα, μα με τη διάδοση ορισμένων γλωσσικών αλλαγών.
Πρόσφατα ο J. M. Hall έχει εκδώσει ακόμα ένα βιβλίο, από το Univ. of Chicago Press.
Αναφορά στη γεωγραφική σχέση των γλωσσών υπάρχει στο Φερντινάντ ντε Σωσσύρ, Μαθήματα γλωσσολογίας, εκδ. Χατζηνικολή. Βέβαια, θα πρέπει να θεωρηθεί μόνο σαν μια εισαγωγή, αφού το βιβλίο του Σωσσύρ εκδόθηκε πριν 100 σχεδόν χρόνια. Ωστόσο, δεν είμαστε ενήμεροι για τις σύγχρονες αντιλήψεις της γλωσσολογίας. Οι επιμελείς αναγνώστες που έκαναν ή θα κάνουν τη σχετική μελέτη, ας μας ενημερώσουν και εμάς.
C. Renfrew, Archaeology and Language
R. Drews, The Coming of the Greeks
Περιέχει σύνοψη των σημερινών αντιλήψεων και βιβλιογραφία.
Οι σχέσεις με τους γύρω λαούς
Cyrus Gordon, Όμηρος και Βίβλος, εκδόσεις Καρδαμίτσα
Ο Γκόρντον ήταν ο πρώτος που μίλησε για ένα κοινό πολιτισμό στην αρχαία ανατολική Μεσόγειο, κάτι που σήμερα θεωρείται κοινός τόπος.
Samuel Hooke, Οι μυθολογίες της Μέσης Ανατολής, εκδόσεις Αναγνωστίδη
Η αγγλική έκδοση περιέχει πολλές φωτογραφίες, που δυστυχώς παραλήφθηκαν στην ελληνική έκδοση.
Walter Burket, Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός. Η επίδραση της Ανατολής,
εκδόσεις 'Παπαδήμα', Αθήνα 2000
Το πρόσφατο αυτό βιβλίο έχει κάνει αίσθηση, καθώς αναδεικνύει τις σχέσεις της αρχαίας Ελλάδας με τους λαούς της Μικράς Ασίας και Μεσοποταμίας.
Η Γραμμική Β'
-
Ξεχύθηκε καμπανολάλημα τριαντατριών αιώνων...
Π.Α. Σινόπουλος
J. T. Hooker, Εισαγωγή στη Γραμμική Β'
Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1994
Οι πρώτοι στίχοι της Ιλιάδας και της Οδύσσειας μεταγραμμένοι σε Γραμμική Β'!! Μια σελίδα του Ε. Παντού.
Christina Skelton, Komikalia
Δεν χρειάζονται δικαιολογίες και ντροπές. Όπως και νάχει, το ξέρεις ότι έχεις γίνει μονομανής με τον Όμηρο και τη Μηκυναϊκή εποχή όταν...
Η Μηκυναϊκή εποχή και τα Ομηρικά έπη σε εικόνες
Οι πολύχρυσες Μυκήνες
Metis: Catalog
Μια εξαιρετική δουλειά, που επιτρέπει στο χρήστη να έχει μια εικονική περιήγηση μέσα σε πολλούς αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας. Αν δεν το έχετε ήδη, θα χρειαστεί να εγκαταστήσετε ένα πρόγραμμα στον υπολογιστή σας (το QuickTime), που προσφέρεται δωρεάν.
The Athens Hash House Harriers guide to Ancient MYCENAE
Μια ακόμα σελίδα που χρειάζεται να τη πλησιάσει κανείς με το τρόπο που πρέπει πάντα να χρησιμοποιούμε όταν διαβάζουμε πράγματα στο διαδίκτυο: με προσοχή και με κριτικό πνεύμα στα όσα αναφέρει. Για παράδειγμα, λέει πως όταν χτιζόταν η Πύλη των Λεόντων, βασιλιάς ήταν ο Ατρεύς. Κι η πύλη έστεκε ακόμα όταν ο Αγαμέμνων περνούσε με το στρατό του μέσα από αυτή... Ναι, καλα....
Η Κνωσσός
British School at Athens site on Knossos
Ο Τρωικός πόλεμος
The Trojan War - An illustrated companion
Μια μεγάλη συλλογή από πίνακες διαφόρων ζωγράφων της Ευρώπης, εμπνευσμένων από σκηνές των Ομηρικών Επών.
Το κείμενο των Ομηρικών Επών
Ο Αριστοτέλης μπροστά στη προτομή του Ομήρου
Πίνακας του Ρέμπραντ, 1653
Homer and the papyri
Οι ομηρικοί πάπυροι
Η εργασία άρχισε από τη καθηγήτρια Ντάνα Σάττον (Dana Sutton) του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, Ίρβιν (Irvine). Εδώ δημοσιεύεται σε δεύτερη ηλεκτρονική έκδοση.
Η έκδοση αυτή είναι τώρα ένα ηλεκτρονικό αρχείο των παπύρων με το ομηρικό κείμενο, με πλήρεις δυνατότητες ηλεκτρονικής αναζήτησης. Το αρχείο βρίσκεται στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του πανεπιστημίου Χάρβαρντ.
Πόσοι αρχαίοι πάπυροι και χειρόγραφα με τα έπη του Ομήρου έχουν φτάσει σ' εμάς;
Με αναζήτηση στη πιο πάνω βάση δεδομένων, προκύπτει πως σήμερα υπάρχουν πάνω από 1300 διαφορετικές καταχωρήσεις. Δυστυχώς, βέβαια, όλοι αυτοί οι μάρτυρες των Ομηρικών επών δεν φέρουν όλοι ολόκληρα τα δυο έπη, ή έστω ένα μεγάλο μέρος τους. Πολλοί πάπυροι περιέχουν μόνο μερικούς στίχους. Άλλοι πάλι μάρτυρες των ομηρικών επών είναι επιγραφές και μεταδίδουν ένα ή μερικούς στίχους.
Ο καθηγητής Μέτζκερ, στο βιβλίο του "Το κείμενο της Καινής Διαθήκης" (Metzger, "The Text of the New Testament. Its Transmission, Corruption, and Restoration", ΔΒΝΑ 0195072979), λέει πως το 1964 υπήρχαν 457 πάπυροι, 2 μεγαλογράμματοι (majuscules) και 188 μικρογράμματοι (minuscules) κώδικες με την Ιλιάδα. Παρεπιπτόντως, λέει επίσης πως οι τραγωδίες του Ευριπίδη είχαν σωθεί τότε σε 54 παπύρους και 276 περγαμηνά χειρόγραφα.
Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια στο πολυτονικό
Η εργασία οφείλεται στον "Μικρό Απόπλου".
Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια
από τη σελίδα του Γερμανού καθηγητή Χέλμουντ βαν Θίελ (Prof. Dr. Helmut van Thiel).
Άλλα άρθρα σχετικά με Ομηρικές σπουδές από τη σελίδα του ίδιου, στα Γερμανικά.
Τα Ομηρικά Έπη
Μια σελίδα οφειλόμενη στο Μιχάλη Παντό.
Ομήρου Ιλιάδα, τ. 1 και 2, και Οδύσσεια, τ. 1 και 2, εκδ. 'Πάπυρος', Αθήναι, 1975
Καλή έκδοση με το αρχαίο κείμενο, νεοελληνική μετάφραση και αρκετές σημειώσεις.
Το ωραίο σκληρό δέσιμο με το κόκκινο και χρυσό δερμάτινο εξώφυλλο είναι ακριβώς κατάλληλο για αυτά τα τόσο σπουδαία έργα, και συμβάλλει στην απόλαυση της μελέτης τους.
Οι Ομηρικοί Ύμνοι
ο σύνδεσμος δεν λειτουργεί....
Ι. Πανταζίδου, Λεξικόν Ομηρικόν
Πρόκειται για την ελληνική έκδοση της έκτης γερμανικής έκδοσης του Ομηρικού Λεξικού των Κρουσίου και Σέϊλερ (!!), που εκδόθηκε το 1863. Η ελληνική έκδοση του Πανταζίδη εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1873. Στο Πρόλογο του ο Πανταζίδης λέει πως μπόρεσε να χρησιμοποιήσει την έβδομη γερμανική έκδοση, που ήταν ενημερωμένη με νεώτερες απόψεις, μόνο από το γράμμα Π και μετά.
Το Λεξικό αυτό επανεκδόθηκε πρόσφατα, το 199***. Στην επανέκδοση αυτή προστέθηκε ένας επίλογος ή συμπλήρωμα, που όμως δεν είχαμε την ευκαιρία να δούμε από κοντά.
Ως Έλληνας, ο Πανταζίδης είχε τη θαυμάσια ιδέα να συμπληρώσει το Λεξικό με όλα όσα του επέτρεπε η γνώση των Ελληνικών που έχει ένας για τον οποίο τα Ελληνικά είναι η μητρική του γλώσσα. Έτσι, ο Πανταζίδης αναφέρει πολλές λέξεις της διαλέκτου που μιλούσαν οι Αθηναίοι γύρω στα 1870, που πια σήμερα έχουν χαθεί. Από τις αναφορές αυτές του Πανταζίδη διαπιστώνει κανείς αυτό που ήταν ήδη γνωστό από τη γλωσσολογία, ότι δηλαδή γύρω στο 1870 οι Αθηναίοι μιλούσαν κι αυτοί μια διάλεκτο, όπως και οι υπόλοιποι Έλληνες.
Νεοελληνικές μεταφράσεις της Ιλιάδας και της Οδύσσειας
Η Ιλιάδα σε μετάφραση Καζαντζάκη - Κακριδή
Από αμετροέπεια, προφανώς, η μετάφραση αυτή δίνεται με ένα από τους χειρότερους τρόπους: Φυλακισμένη μέσα σε ένα παράθυρο, που κι αυτό είναι φυλακισμένο σ' ένα πλαίσιο υπερκειμένου. Καλά κρασιά, και φροντίστε να αντιλαμβάνεστε πότε γουστάρετε κάτι και πότε γουστάρετε την εικόνα περισσότερο από το πράγμα.
Η Ιλιάδα -το αρχαίο κείμενο και η μετάφραση Ιάκωβου Πολυλά εν παραλλήλω, μαζί με σχόλια
Μια ακόμα θαυμάσια και σπουδαία δουλειά του "Μικρού Απόπλου"
Η Ιλιάδα σε μετάφραση Αλέξανδρου Πάλλη
Από τον "Μικρό Απόπλου", και πάλι.
Η Οδύσσεια -το αρχαίο κείμενο και η μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη, εν παραλλήλω
Μια θαυμάσια και σπουδαία δουλειά του "Μικρού Απόπλου"
Αρχεία με πληροφορίες
Εν ευθέτω χρόνω: Κατάλογος του πλήθους των εμφανίσεων και των στίχων όπου εμφανίζονται όλες οι λέξεις των ομηρικών επών, στο μονοτονικό και το πολυτονικό.
Το Ομηρικό ζήτημα
Homer
Ιωάννη Κακριδή, Εισαγωγή στο Ομηρικό Ζήτημα"
Βιλάμοβιτς (Wilamowitz), Εισαγωγή. Το Ομηρικό Έπος
...ο σύνδεσμος δεν λειτουργεί...
Η ετοιμασία της ηλεκτρονικής μορφής των πιο πάνω κειμένων έγινε από εμάς. Από όσο ξέρουμε, αυτή είναι η πρώτη φορά που τα κείμενα αυτά γίνονται διαθέσιμα σε ηλεκτρονική μορφή και μάλιστα στο διαδίκτυο.
Τα αρχεία θα τεθούν στη δημόσια διάθεση σύντομα, ελπίζουμε, μόλις ξεκαθαρίσουμε το ζήτημα με τυχόν πνευματικά δικαιώματα.
Όμηρος, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος ΙΗ', 1932 (1960), σελ. 864-876
Δεν το έχουμε διαβάσει ακόμα, μα προφανώς θα είναι εν πολλοίς ξεπερασμένο. Ωστόσο, αναμένουμε πως θα είναι πηγή πολλών στοιχείων για τον Όμηρο και το Ομηρικό Ζήτημα.
Γιάνη Κορδάτου, Προλεγόμενα στο Ομηρικό Ζήτημα, 1940
Η μελέτη αυτή του Κορδάτου είναι σήμερα εν πολλοίς ξεπερασμένη. Ιδού δυο σπουδαίοι λόγοι:
Ο Κορδάτος αφιερώνει ένα πολύ μεγάλο μέρος της μελέτης του προσπαθώντας να αποδείξει πως υπήρχε γραφή στην Ελλάδα. Μα οι πήλινες μηκυναϊκές πινακίδες είχαν βρεθεί ήδη από το 1900. Αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς έγινε δεκτό πως επρόκειτο για γραπτές πινακίδες. Η εντύπωση μας ωστόσο είναι πως αυτό πρέπει να έγινε πολύ πριν το 1939. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε, λοιπόν, γιατί ο Κορδάτος προσπαθεί να αποδείξει κάτι που ήταν ήδη αποδειγμένο. Όπως και να έχει, οι σημερινές μας γνώσεις για τη Γραμμική Β' κάνουν αυτό το τμήμα της Εισαγωγής του Κορδάτου να είναι ξεπερασμένο.
Ένας άλλος λόγος είναι πως ο Κορδάτος υποστηρίζει ότι δεν υπήρχε Όμηρος, επειδή δεν θα μπορούσε να συνθέσει ένα τόσο μεγάλο ποίημα. Πράγματι, υπήρξε μια περίοδος που αυτή η γνώμη γινόταν γενικά δεκτή. Αργότερα όμως έγιναν γνωστές αρκετές περιπτώσεις όπου λαϊκοί ποιητές μπορούσαν να θυμούνται ποιήματα πολύ μεγάλα --ίσως και μεγαλύτερα από την "Ιλιάδα" και την "Οδύσσεια". Τότε, φυσικά, κατέρρευσε το συμπέρασμα πως δεν υπήρξε ο Όμηρος επειδή δεν θα μπορούσε να θυμάται τόσο μεγάλα ποιήματα.
Εκτός από αυτά, προσθέτουμε και πως ο Κορδάτος έχει μια αριστερή νοοτροπία, που εμάς μας φάνηκε απλουστευτική και αφελής. Για μια πολύ πιο προσεγμένη και ουσιαστική μαρξιστική ανάλυση της μηκυναϊκής κοινωνίας, βλέπε το βιβλίο του Τόμσον "Το προϊστορικό Αιγαίο".
Ο Γιάνης Κορδάτος δημοσίευσε το 1956 τα Νέα Προλεγόμενα στο Ομηρικό Ζήτημα, τα οποία όμως δεν έχουμε ακόμα διαβάσει.
Andrew Lang, Homer and His Age, 1906
Πρόκειται, βέβαια, για παλιό βιβλίο, που προφανώς αντανακλά τις αντιλήψεις και τις απόψεις της εποχής που γράφτηκε. Αλλά ίσως εκεί βρίσκεται και το ενδιαφερον του.
Η σύνθεση των Ομηρικών επών
Οι μερακλήδες και οι στοιχειωδώς σοβαροί μελετητές της Μηκυναϊκής εποχής και του Ομήρου μαθαίνουν πολύ γρήγορα πως ο Όμηρος δεν έγραψε τα ποιήματα του, αλλά τα συνέθεσε προφορικά. Τα Ομηρικά έπη πήραν γραπτή μορφή μόλις τον 6ο αιώνα, με μια καταγραφή που έγινε μετά από απόφαση του Αθηναίου τύρρανου Πεισίστρατου.
Αν λοιπόν δεν θέλετε να καταλαβαίνουν αμέσως πόσο λίγο ξέρετε τον Όμηρο και την Ελληνική μας ιστορία, να μη λέτε πως ο Όμηρος έγραψε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, αλλά ότι τις συνέθεσε προφορικά.
Βιβλιογραφία περί Ομήρου:
Ιωάννη Κακριδή Ομηρικές έρευνες
Turner, 1997
The making of Homeric Verse, 1971
Foley, 1997
Kullman, 1984
Willcock, 1997
Τζωρτζ Τόμσον, Η σύνθεση των ομηρικών επών
Περιέχεται στο Το προϊστορικό Αιγαίο, που αναφέραμε και πιο πάνω.
Γιάννη Κιουρτσάκη, 'Προφορική παράδοση και ομαδική δημιουργία'. Το παράδειγμα του Καραγκιόζη, εκδόσεις 'Κέδρος', Αθήνα, 1983
Βέβαια, το βιβλίο αυτό του Κιουρτσάκη αναφέρεται στο Καραγκιόζη και σε εποχή καθόλου αρχαία, μόλις πριν από ένα αιώνα. Ωστόσο, με βάση όλα όσα είναι σήμερα γνωστά και παραδεκτά, φαίνεται να προσφέρει ένα πολύ ευλογοφανές πρότυπο για την επική παράδοση που οδήγησε στη σύνθεση των ομηρικών επών.
Οι ποιητάρηδες της Κύπρου
Στη μέχρι τώρα μελέτη μας, διαβάσαμε με έκπληξη να αναφέρουν σαν άλλα παραδείγματα επικής ποίησης τους Σέρβους βάρδους, καθώς και κάποιους βάρδους κοντά στο Τουρκεστάν. Μέχρι τώρα, ωστόσο, δεν συναντήσαμε καμμιά αναφορά στους ποιητάρηδες, τη ζωντανή ποιητική παράδοση της Κύπρου.
Στο περίφημο άρθρο του για τους Λινοπάμπακους (Συμπόσιο Κυπριακής Λαογραφίας, 1972, σελ. 105-118), ο Μενέλαος Χριστοδούλου λέει πως η ποιητάρικη παράδοση εισήχθη στη Κύπρο με τον ερχομό των Παυλικιανών.
Οι Άραβες της προϊσλαμικής εποχής έκαναν ποιητικούς αγώνες στη διάρκεια των ετήσιων συναντήσεων τους. Αυτό μπορεί να κατάγεται από μια πιο αρχαία κοινή ποιητική παράδοση, μέρος της οποίας ήταν τόσο ο Όμηρος όσο και η Μεσοποταμία. Η προϊσλαμική αραβική ποιητική παράδοση, επίσης, ενδέχεται να συνέβαλε και στη σημερινή κυπριακή ποιητική παράδοση των ποιητάρηδων.
R. Mansilla, E. Bush,Increase of complexity from classical Greek to Latin poetry
Δεν έχουμε μπορέσει ακόμα να διάβασουμε το άρθρο αυτό. Από μια αναζήτηση στο Γκούγκωλ, πάντως, φαίνεται πως ανήκει σ' ένα μεγαλύτερο πλαίσιο έρευνας και προσέγγισης, για το οποίο είμαστε ελάχιστα εξοικοιωμένοι. Η σύνοψη των συγγραφέων:
Abstract
In this paper a method is developed to analyze the increase of complexity from classical Greek poetry to classical Latin poetry by mapping large samples of poems onto a symbolic time series. This mapping setup intends to characterize the regular succession of rhythms, that is, the patterns of stressed and unstressed syllables in a verse. Using techniques from information theory; more precisely, the mutual information function, it is shown how the rhythmical patterns in Greek poetry evolve to more complex behavior in Latin poetry. Some interesting results are reported.
Έχει λοιπόν επιβεβαιωθεί ο Όμηρος;
Οι Νεοέλληνες αναγνώστες αυτής της σελίδας θα χαρούν να μάθουν, φανταζόμαστε, πως πράγματι ο Όμηρος έχει επιβεβαιωθεί σε αρκετά σημεία.
Ε, όχι, δεν βρέθηκε η σκηνή όπου έμενε ο Αχιλλέας δίπλα στα μελανά καράβια, ούτε και το διαμέρισμα της Ωραίας Ελένης. Δεν περιμέναμε και δεν περιμένουμε να επιβεβαιώσει η αρχαιολογία τέτοια πράγματα όπως την ύπαρξη του Αγαμέμνονα και του Αχιλλέα, του Οδυσσέα και του Διομήδη. Ύπάρχουν όμως άλλες αναφορές της Ιλιάδας, που έχουν πράγματι επιβεβαιωθεί.
== Η αρχαιολογία επιβεβαίωσε πως στη περιοχή ακριβώς που περιγράφει ο Όμηρος υπήρχε, πράγματι, μια μεγάλη και πλούσια πόλη. Τα τείχη της είχαν πλάτος *** μέτρα και μήκος *** μέτρα. Αν η αρχαιολογία εύρισκε πως η Τροία ήταν μια μικρή και φτωχή πόλη, τότε δεν θα υπήρχαν οι αναγκαίες συνθήκες για να γίνει ένας μεγάλος πόλεμος, όπως περιγράφει ο Όμηρος.
Η σφραγίδα με την επιγραφή wi-lu-sa
== Οι Χετταίοι γνωρίζανε μια πόλη με το όνομα wi-lu-sa. Στην έβδομη πόλη, όπου συνεχίζονται σήμερα οι ανασκαφές, βρέθηκε μια σφραγίδα με μια χεττιτική επιγραφή, όπου διαβάστηκε το ίδιο αυτό όνομα wi-lu-sa. Έτσι αποδείχτηκε πως το βασίλειο όπου βρισκόταν η πόλη που ανασκάπτεται ήταν αρκετά σημαντικό ώστε να κάνει συνθήκες με το μεγάλο βασίλειο των Χετταίων στη κεντρική Μικρά Ασία. Η πρωτεύουσα των Χετταίων λεγόταν Χαττούσα.
== Έγινε δεκτό πως από το όνομα wi-lu-sa πρέπει να προήλθε το όνομα (η) FΙλιος (όπου F είναι ο φθόγγος δίγαμμα), με το οποίο ονομάζει ο Όμηρος τη πόλη όπου γίνεται ο πόλεμος.
== Επιβεβαιώθηκε πως σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από τα τείχη της πόλης αυτής είχε σκαφτεί ένα βαθύ και πλατύ χαντάκι, βάθους δυο μέτρων και πλάτους τεσσάρων. Προφανώς, το χαντάκι είχε σκοπό να εμποδίζει τα άρματα και να μην τα αφήνει να φτάνουν μέχρι τα τείχη, όπως ακριβώς περιγράφει και ο Όμηρος.
== Η αρχαιολογία επιβεβαίωσε πως πέρα από τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας υπήρχε ένα βασίλειο που οι Χετταίοι το λέγανε a-hi-ya-wa. Από την άλλη, ο Όμηρος ονομάζει τους Έλληνες στη Τροία με το όνομα Αχαιοί.
== Επιβεβαιώθηκε πως έξω από τη μεγάλη αυτή πόλη έγιναν πολλές μάχες.
== Εκατό χρόνια πριν από την πτώση της έβδομης πόλης της Ιλίου (και όχι 'του Ιλίου'), υπήρχε σ' αυτήν ένας πρίγκηπας που λεγόταν a-la-k-sa-n-du. Υπήρχε λοιπόν ένα όνομα από το οποίο είναι βάσιμο να δεχτούμε πως θα μπορούσε να προέλθει το άλλο όνομα που είχε ο Πάρις, δηλαδή Αλέξανδρος....
Οι σημερινές γνώσεις και γνώμες
Ο πίνακας βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου, στη Γαλλία. Οι ωραίες κυρίες στα πόδια του Μέγιστου είναι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια. Η Ιλιάδα έχει δίπλα της ένα ξίφος μέσα σε θήκη, ενώ η Οδύσσεια κρατά ένα κουπί. Η Ιλιάδα φοράει κόκκινα για να θυμίζει τον πράσινο κάμπο του Ίλιου στον οποίο ορμούσε ο Αχιλλέας όρθιος επί του άρματος και πάλλωντας το μακρόϊσκιο άγχος. Από την άλλη, η Οδύσσεια φοράει πράσινα για να θυμίζει τον οίνοπα πόντο. Αν δεν εκαταλάβετε να συνεχίσετε τη μελέτη σας μέχρι να καταλάβετε. Μια επεξήγηση των άλλων εικονιζομένων προσώπων βρίσκεται στη σελίδα αυτή.
Η Αποθέωσις του Ομήρου ενέπνευσε και το γνωστό φρικιό Σαλβαδόρ Νταλί. Παρά την υπαινισσόμενη ασέβεια του πίνακα του, δεν συμπεριλαμβάνεται στους θερσίτες της ιστορίας χάριν και τιμής ένεκεν της τρέλλας του --και του ομηρίζοντος/ομηροειδούς μοναδικού "τρώω την Γκαλά"...
Troia Projekt homepage
Manfred Korfmann, Was There a Trojan War?, Archaeology, Volume 57 Number 3, May/June 2004
Περιλήψεις των ειδησεογραφικών δελτίων, που οι διευθυντές της συνεχιζόμενης ανασκαφής στη Τροία στείλανε στους 'Φίλους της Τροίας' τις χρονιές 1999, και 1997.
Σπύρος ΜΟΣΚΟΒΟΣ, "Να πάρουμε τον Ομηρο στα σοβαρά;"
εφημερίδα 'Χαραυγή', Λευκωσία 6 Μαΐου 2001
Στο άρθρο αυτό, αν και ιδιαίτερα σύντομο, ο Μόσκοβος ενημερώνει για μερικά από αυτά που ήταν τότε οι τελευταίες γνώσεις και συμπεράσματα για τον Όμηρο και την Μηκυναϊκή εποχή.
Joachim Latacz, Η Τροία και ο Όμηρος, εκδόσεις Πατάκη, 2002
Η πρωτότυπη γερμανική έκδοση:
Joachim Latacz, Troia und Homer. Der Weg zur Lφsung eines alter Rδtsels (2991)
Ed. Koehler and Amelang
Mόnchen-Zόrich (Serie Piper), 2003 (έκδοση τζέπης)
G. Latacz, Ο Όμηρος, ο θεμελιωτής της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας,
μτφρ. Ευήνα Σιστάκου, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 2002
Classics Doctoral Student Finds Bones that Prove Homer was Right About Sacrifices, 20 Jan. 2001
Αυτή ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκε απόδειξη για την τέλεση έμπυρων θυσιών στη Μυκηναϊκή εποχή. Επιβεβαιώθηκε έτσι πως η "Ιλιάδα" και η "Οδύσσεια" είναι ιστορικά ακριβείς σχετικά με τη τέλεση του είδους αυτού των θυσιών.
Yannis HAMILAKIS and Eleni KONSOLAKI, Pigs for the Gods: Burnt Animal Sacrifices as Embodied Rituals at a Mycenaean Sanctuary,
Oxford Journal of Archaeology, 23(2), p. 135–151, 2004
Στο πρόσφατο αυτό άρθρο, του Μαϊου 2004, ο Γιάννης Χαμιλάκης αναφέρεται στην ανακάλυψη για πρώτη φορά αποδείξεων για έμπυρες θυσίες επί τόπου στον ίδιο τον αρχαιολογικό χώρο. Αυτό είναι μια ακόμα επιβεβαίωση των αναφορών του Ομήρου στο είδος αυτό των θυσιών.
Barry B. Powell, Did Homer Sing At Lefkandi,
Electronic Antiquities Volume I, Number 2, 1993
Σε πόσες γλώσσες έχει μεταφρασθεί ο Όμηρος;
Philip H. Young, The Printed Homer, A 3,000 Year Publishing and Translation History of the Iliad and the Odyssey
Jefferson NC, 2003, 487 σελίδες, ΔΒΝΑ 0-7864-1550-9
Ο συγγραφέας λέει πως καταλογογράφησε κάθε έκδοση και μετάφραση του Ομήρου, σε περισσότερες από 70 γλώσσες, ανάμεσα στο 1470 και στο 2000.
Πόσο γνωστά είναι σήμερα τα Ομηρικά Έπη;
Κατά τις πληροφορίες μας, ο Σαλβατόρε Σέττις (Salvatore Settis), διακεκριμένος Ιταλός ιστορικός της τέχνης, εξέδωσε πρόσφατα ένα βιβλίο, όπου εξετάζει το πόση εξοικοίωση υπάρχει με τα Ομηρικά Έπη σε διάφορες χώρες:
Salvatore Settis, Futuro del "classico"
Turin: Einaudi, 2004, 127 pp.
Το βιβλίο εξετάζει τέτοια θέματα όπως τα Ομηρικά Έπη στην Ιαπωνία και τη Μέση Ανατολή, ή το τρόπο που μεταχειρίστηκε τον Όμηρο ο μουλλάς Ομάρ μετά την επίθεση εναντίον των ΗΠΑ στις 9 Σεπτ. 2001.
Άλλες επικές παραδόσεις
Η σημερινή έρευνα έχει δείξει πως ποιητικές παραδόσεις παρόμοιες με την μηκυναϊκή, που οδήγησε στον Όμηρο, υπάρχουν ή υπήρξαν και σε άλλους λαούς και χώρες:
Οι Σέρβοι βάρδοι
Το 1930 ο Μίλμαν Πάρρυ (Millman Parry) πήγε στη Σερβία όπου και έκανε πολλές ηχογραφήσεις των Σέρβων βάρδων, των γκουσλάρς (guslars).
Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο καθηγητής του Χάρβαρντ Αλφρεντ Λορντ μελέτησε τις ηχογραφήσεις αυτές και εξέδωσε ένα βιβλίο σημαντικό για τη μελέτη της επικής σύνθεσης:
Alfred Bates Lord, The Singer of Tales, HUP 1960
Καλεβάλα και Όμηρος
Η "Καλεβάλα" είναι ένα έπος της Φινλανδίας.
Οδηγοί για περαιτέρω μελέτη του Ομήρου
Όπως γράψαμε και πιο πάνω, αυτή είναι μόνο μια σελίδα εισαγωγής στον Όμηρο και τη Μηκυναϊκή εποχή. Αυτό ισχύει ειδικότερα και στο τμήμα αυτό της Εισαγωγής. Διότι, η ενημέρωση μας για τη σημερινή κατάσταση των Ομηρικών σπουδών δεν είναι ακόμα όσο θα θέλαμε πλατιά και βαθιά. Αυτό σημαίνει πως ό,τι περιλάβαμε εδώ δεν είναι προϊόν επιλογής από ένα μεγάλο φάσμα διαθέσιμων μελετών. Με τη προειδοποίηση αυτή, ιδού μερικές σημειώσεις για περαιτέρω μελέτη.
Martin Mueller, The Iliad, 2001 "a guide for readers who want a non-technical but fairly detailed introduction to the narrative architecture and major themes of the Iliad"
Homer
Classical Epic
The Chicago Homer ('Ο Όμηρος του Σικάγου') με τη συναφή σ' αυτήν ιστοσελίδα 'Εύμαιος'.
The New Scholiasts (Οι Νέοι Σχολιαστές)
Ένα πρόγραμμα για τη μετάφραση στα Αγγλικά μερικών αρχαίων σχολίων στην Ιλιάδα.
Collection Of Hesiod, Homer and Homerica
(Συλλογή για τον Ησίοδο, τον Όμηρο και τον Ομηρικό Κύκλο)
ILIADE, CANTI A e B. Commento e note critiche al testo
(Ιλιάδα, Ραψωδίες Α και Β. Σχόλια και κριτικές σημειώσεις)
Greek civilization
Deaths in the Iliad
Medicine In Homer
[--διαγράφεται--Όπως και σε τόσα άλλα,--] ο Όμηρος είναι ακριβής και σωστός και στη περιγραφή των τραυμάτων, καθώς και στο πότε ένα τραύμα είναι θανατηφόρο ή όχι.
Ian Johnston, Deaths in the Iliad, adapted by C. Parada
Μια απροσδόκητη άποψη για τον Όμηρο
Ο Ντένις Μακτόναλντ (Dennis R. MacDonald) έχει δημοσιεύσει δυο βιβλία με απόψεις εντυπωσιακές μεν, αλλά όχι και τόσο πειστικές...
Dennis R. MacDonald, The Homeric Epics and the Gospel of Mark, New Haven: Yale University Press, 2000. Pp. 262. ΔΒΝΑ 0-300-08012-3
Κριτική: Bryn Mawr Classical Review 2000.09.16
Reviewed by Robert J. Rabel, University of Kentucky
Το 2003 ο Μακντόναλντ εξέδωσε ακόμα ένα βιβλίο, συνεχίζοντας την ίδια κατεύθυνση:
Dennis R. MacDonald, Does the New Testament Imitate Homer? Four Cases from the Acts of the Apostles, New Haven: Yale University Press, 2003. Pp. 224, ΔΒΝΑ 0-300-09770-0
Κριτική: Bryn Mawr Classical Review 2004.08.13
Reviewed by Manfred Lang, University of Halle
Σχετικά μ' αυτό βλέπε και το ακόλουθο:
Douglas W. Geyer (Evanston, IL), Homer or Not Homer? Mark 4:35-41 in Recent Study
Από ένα άρθρο που διαβάστηκε στη συνάντηση της Εταιρείας Βιβλικής Έρευνας του Σικάγου, που έγινε στις 14 Οκτωβρίου 2000.
Αυτοί που δεν τους αρέσκει ο Όμηρος
Το μεγαλείο του Ομήρου
Οι μελετητές του Ομήρου θεωρούν, γενικά, πως αυτός έζησε [--διαγράφεται--στα μέσα--] στο δεύτερο μισό του όγδου αιώνα π.Χ. Ο Λατάκζ (;), στο άρθρο του που αναφέρουμε πιο πάνω, τοποθετεί τον Όμηρο στο 720 π.Χ.
Σ' όλους τους αιώνες από τότε μέχρι σήμερα, σ' όλα αυτά τα δυο χιλιάδες και εφτακόσια και παραπάνω χρόνια, ο Όμηρος αναφέρεται γενικά σαν 'θείος', θεωρούμενος ο μέγιστος από όλους τους ποιητές του κόσμου.
Και πραγματικά, αυτό που βρίσκει κανείς διαβάζοντας τα Ομηρικά έπη, είναι κορυφαίες εμπνεύσεις, μια πλοκή τέλεια, μια υψηλή αντίληψη της ανθρώπινης ψυχολογίας.
Πριν να τα συνθέσει όλα αυτά όμως, ο Όμηρος έπρεπε να τα νιώσει ο ίδιος. Αν ο ίδιος ο Όμηρος δεν είχε ένα ψυχικό κόσμο βαθύτατα αναπτυγμένο, δεν θα μπορούσε να περιγράψει τα συναισθήματα του πολεμιστή που αψηφά το θάνατο, ή του πολεμιστή που κάτω από τη βία του υπέρτερου αντιπάλου αναγκάζεται να υποχωρήσει. Δεν θα ήταν υπερβολικό να πει κανείς πως μέσα από την Ιλιάδα διαπιστώνουμε ανάγλυφα και τούτο: η ποιητική παράδοση που κληρονόμησε και ήταν φορέας της ο Όμηρος, δεν ήταν απλά μια παράδοση δημιουργημένη από αοιδούς, μα και μια παράδοση αν όχι δημιουργημένη, που πάντως διέσωζε το συναισθηματικό κόσμο των ηρώων --δηλ. των πολεμιστών της Εποχής του Χαλκού. Μέσα από την Ιλιάδα διαπιστώνουμε ανάγλυφα την πολεμική εμπειρία των ίδιων των αοιδών.
Είναι τέτοιο το ύψος και η δύναμη της Ιλιάδας, που άμα αρχίσει κανείς να μιλά γι' αυτήν, νιώθει έντονη την ανάγκη να εξαντλήσει όλα τα πολλά συναισθήματα και τις σκέψεις που του προκαλεί. Στην Ιλιάδα, λοιπόν, δεν βρίσκουμε απλά κορυφαίες εμπνεύσεις, μα κορυφαίες εμπνεύσεις σε αφθονία. Δεν είναι απλά δυο-τρεις ή πέντε-έξι μεγάλες στιγμές του ποιήματος. Είναι μια αφθονία υψηλών κορυφών, που όμως καθόλου δεν κουράζει, διότι όλα γίνονται αβίαστα, φυσικά, απλά. Καταφεύγουμε στο Κάλβο:
- "Ως από ένα βουνό
ο αητός εις άλλο
πετά, κι ο Όμηρος τις υψηλές
κορυφές του ανθρώπου
ούτω επιβαίνει."
Αν ο Όμηρος δεν ήταν ο μέγιστος διανοητής της ανθρωπότητας, δεν θα μπορούσε να συνθέσει έπη με τέτοιο ύψος.
Ωστόσο, πρόσωπο της Ιλιάδας είναι και ο Θερσίτης...
Οι Θερσίτες της ιστορίας
Θερσίτης δ' έτι μούνος αμετροεπής εκολώα
Ιλιάδος Β 212
Παρ' όλο το θαυμασμό και την δόξα που επεφύλαξαν οι αιώνες για τον θείο Όμηρο, υπήρξαν εν τούτοις και μερικοί ...που δεν τους αρέσκει ο Όμηρος...
Πανελλήνιος ο Όμηρος;
Στα "Προλεγόμενα στο Ομηρικό Ζήτημα", ο Κορδάτος αναφέρει και πως στους Σπαρτιάτες ο Όμηρος δεν έχαιρε εκτίμησης. Αντίθετα, με την έκφραση "ομηρίζει" εννοούσαν για κάποιο ...πως ψεύδεται και εφευρίσκει πλαστές διηγήσεις...!!
Γίγας από γίγαντα έχει διαφορά...
Ήδη από τον πέμπτο (;) αιώνα, ο Όμηρος είχε γίνει το σύνηθες ανάγνωσμα των Ελληνοπαίδων στα σχολεία. Ωστόσο, ...ο μεγάλος φιλόσοφος Πλάτωνας άφησε έξω από την ιδανική "Πολιτεία" του τη διδασκαλία του Ομήρου...
Ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ Καλλιγούλας (;)
Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Καλλιγούλας είχε απαγορεύσει τη διδασκαλία του Ομήρου, θεωρώντας πως ενέπνεε στους Έλληνες την ιδέα της ελευθερίας.
Για να συμπληρωθεί η εικόνα, πρέπει να προσθέσουμε πως ο Καλλιγούλας σκεφτόταν επίσης να απαγορεύσει δυο ακόμα ποιητές, τον ***== και τον ***==.
Η Κατερίνα Στενού
Στο βιβλίο της "Εικόνες του άλλου", η Κατερίνα Στενού, διευθύντρια Πολιτιστικού Πλουραλισμού της ΟΥΝΕΣΚΟ στο Παρίσι, υποστηρίζει ...πως ο Όμηρος είναι ρατσιστής...:
Νεοελληνικά δρώμενα σχετικά με τον Όμηρο
Ελληνικό γραμματόσημο του 1998 με τη μορφή του Ομήρου
Τα ομηρικά του Σάββα Παύλου
Ο εκ Κύπρου γερούσιος γραμματικός Σάββας Παύλου (Παυλειάδης; Πηλειάδης;), είναι επίσης και δίος μελετητής του Ομήρου, έγραψε δε και μερικά διηγήματα ομηρικά.
Εκτός από το πιο πάνω αναφερόμενο, πολύ ωραία και εμπνευσμένα είναι και άλλα, οία το με τίτλο 49 (σελ. 27), ο Αίας και ο όνθος βόειος....
Η Οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη
Ο Νίκος Καζαντζάκης έγραψε μια αρκετά μεγάλη ποιητική σύνθεση, με το τίτλο "Οδύσσεια". Από όσα θυμόμαστε αυτή τη στιγμή, θέμα της είναι οι πολλές περιπέτειες του ήρωα, σε μια πορεία που είναι η αφορμή για να πει ο Καζαντζάκης αυτό που ήθελε. Φαίνεται, ωστόσο, πως αυτή ήταν μια περίπτωση όπου η έμπνευση του Καζαντζάκη δεν ήταν και τόσο τίμια, δεδομένου πως η μεγάλη αυτή σύνθεση, περισσότερο από το διπλάσιο της "Ιλιάδας" και σχεδόν τρεις φορές όσο η "Οδύσσεια", έχει ακριβώς 33.333 στίχους. Φαίνεται, δηλαδή, πως ο Καζαντζάκης ενδιαφερόταν πιο πολύ να φτάσει στον ειδικό αυτό αριθμό, παρά στο να πει ό,τι έχει να πει.
Έδεσε τον κρητικό λόγο με τον ομηρικό
75 χρόνια βοσκός στα βουνά της Κρήτης ο Γιώργος Ψυχουνάκης άκουγε τους ήχους του ελληνικού τοπίου και έγραφε.
Η σελίδα του αρχείου της εφημερίδας 'Ελευθεροτυπία' εμφανιζόταν στις 31.8.2004, 9.30 π.μ., ως ανύπαρκτη.
Μια νεοελληνική παρωδία των Ομηρικών επών
Δεν θα παραλείψουμε να περιλάβουμε εδώ, θεωρώντας το ζήτημα και ως ένα μέρος της όλης ομηρικής παράδοσης, και μια νεοελληνική παρωδία των ομηρικών επών, που συναντά κανείς εδώ κι εκεί στο διαδίκτυο. Η παρωδία αυτή κυκλοφορεί σε δυο εκδοχές, μια πιο σύντομη εκδοχή και μια πιο αναπτυγμένη εκδοχή που φαίνεται σαν επέκταση της πρώτης.
Στο διαδίκτυο φαίνεται να συμβαίνει ό,τι συνέβαινε και σε όλους τους μακρούς αιώνες, με την αντιγραφή των αρχαίων χειρογράφων από γραφείς διαφόρων αντιλήψεων. Πολύ συνηθισμένο είναι το φαινόμενο όπου κατά την αντιγραφή ενός αρχείου παραλείπονται ή αλλοιώνονται διάφορες πληροφορίες για το συγγραφέα, το χρόνο, κλπ. Έτσι, ακόμα κι αν κάποτε υπήρχαν πληροφορίες για το λαμπρό Νεοέλληνα που εποίησε τη παρωδία αυτή, σήμερα, τουλάχιστον, δεν βρίσκεται καμμιά. Το πιο πιθανό, όμως, είναι πως και ο ίδιος επέλεξε να παραμείνει ανώνυμος. Για τα ζητήματα αυτά, το μόνο θετικό που μπορούμε να συνεισφέρουμε είναι πως είχαμε δει τη παρωδία αυτή ήδη από το 1995, ίσως μάλιστα προς το τέλος της χρονιάς εκείνης.
The epic siege of Troy
Άραγε, η δόξα γι' αυτή τη παρωδία στα εγγλέζικα, ανήκει κι αυτή σ' ένα κάποιο λεβέντη Νεοέλληνα;
Ε, μα και βέβαια. Τι ερώτηση είναι αυτή; Στοιχειώδης φιλολογική ανάλυση αποδεικνύει σαφώς πως τέτοιο κείμενο μόνο από το καυλ..., εμμ..., μόνο από τη πέννα ενός θερμού Έλληνα μπορούσε να βγει.
Ο Αχιλλεύς το πρώτο κουτσαβάκι
Με χαρά και έκπληξη ακούσαμε σήμερα και την ακόλουθη εκδοχή της Ιλιάδας, τραγουδισμένη ως ρεμπέτικο:
-
...για μια γυναίκα άπιστη κινήσανε τα πλοία
γυναίκες νιοστεφάνωτες μεινάνε ζωντοχήρες
...
εκεί ήτο και ο Αχιλλεύς, το πρώτο κουτσαβάκι
εκεί ήτο και ο Οδυσσεύς, ....
....
Ομιλία του προέδρου της "Ομηρικής Ακαδημίας Χίου - Οινουσσών"
Έτσι, λοιπόν, όπως και ο Αβραάμ κλήθηκε να εξέλθει της συγγενείας του πατρός του λόγω της ευσέβειας του, ή πάλι όπως και η πτωχή χήρα κατέθεσε στο μεγάλο ναό τους δύο οβολούς που διέθετε, με την ίδια λοιπόν ευσέβεια μελέτησε τον Όμηρο και ο κ. πρόεδρος της Ομηρικής Ακαδημίας Χίου και Οινουσσών, και εξήλθε στο διαδίκτυο να καταθέσει τους δυο του οβολούς...
"Η μάχη των πλοίων μεταξύ των Ελλήνων και των Τρωάδων"
Στο διαδίκτυο βρίσκει κανείς και όσα έχει να πει για τον Όμηρο και μια άλλη Νεοελληνίδα μελετήτρια. Ο υπότιτλος κάτω από παράσταση αρχαίας μάχης, που βρίσκεται στη σελίδα της, μας πληροφορεί πως πρόκειται για τη "μάχη των πλοίων μεταξύ των Ελλήνων και των Τρωάδων".
Η αμοιβή, ή η ποινή, της γοητείας των Ελλήνων...
Στο διήγημα που αναφέραμε πιο πάνω, οι θεοί εμπνεύσανε τον Σάββα Παύλου να γράψει πως ένας καλός μελετητής του Ομήρου φτάνει κάποτε στο σημείο να θέλει να διαβάσει τον Όμηρο με το κορμί του. Ωστόσο, φαίνεται πως τα πράγματα δεν είναι πάντα έτσι, ή μάλλον δεν είναι για όλους έτσι. Για ορισμένους από όσους πέφτουν στη γοητεία των Ελλήνων, οι θεοί παίζουν περίεργα παιχνίδια...
Σε μια επίσκεψη του στην Ελλάδα, ο μεγάλος Γερμανός Ομηριστής Βιλάμοβιτς ισχυρίστηκε πως εμμ..., ...πως είδε τον θεό Πάνα...
Ulrich von Wilamowitz-Moellendorff, Der Glaube der Hellenen,
2. Aufl. 1955, Ndr. Darmstadt 1984, vol. II p. 151:
Pan ist der Geiίbock geblieben neben der Herde der Satyrn. Ich selbst habe eine Epiphanie von ihm erlebt, als ich in einem Hohlwege Arkadiens ritt und plφtzlich όber meinem Kopfe in den Δsten eines Baumes ein wόrdiger Bock erschien und ohne sich zu rόhren auf Roί und Reiter unter sich herabsah.
"Καλύτερα μιας ώρας..."
Μολών λαβέ
Ο Λεωνίδας και οι τριακόσιοι
Καλύτερα μιας ώρας
ελεύθερη ζωή
παρά σαράντα χρόνια
σκλαβιά και φυλακή
Ο Θούριος του Ρήγα Φεραίου
-
...έκαναν οίστρο της ζωής
το φόβο του θανάτου
Ο Όμηρος στη σημερινή Δύση
Jonathan Shay, ACHILLES IN VIETNAM : Combat Trauma and the Undoing of Character, εκδόσεις Scribner, Οκτώβριος 1995, χαρτόδετο 272 σελ., ΔΒΝΑ 0684813211
Αυτά το 1995. Το 2004 ο ίδιος αυτός Jonathan Shay προσελήφθη στο αμερικανικό Πεντάγωνο:
Modern Soldiers From Ancient Texts. Physician Advising Army on Personnel Policy Takes Lessons From Homer
("Σύγχρονοι Στρατιώτες από Αρχαία Κείμενα" Γιατρός που Συμβουλεύει τον [αμερικανικό] Στρατό για τη Πολιτική του Σχετικά με το Προσωπικό Παίρνει Μαθήματα από τον Όμηρο), εφημ. "Washington Post", 17 Σεπτεμβρίου 2004
Βέβαια, η ευημερία του αμερικανικού στρατού δεν είναι ανάμεσα στις δικές μας προτεραιότητες. Αλλά ούτε και ανάμεσα στις προτεραιότητες όλων των αμερικανακίων:
The Bushiad and The Idyossey
Η Βουσιάδα και η Ηλιθιόσσεια
Άλλοι, πάλι, καταφεύγουν ξανά στον Όμηρο προκειμένου να εκφράσουν την αντίθεση τους στη σύγχρονη τρομοκρατία:
Τα μέτρα ασφαλείας στη Τροία
κι επειδή δεν θα τα βρείτε πια εκεί, κυτάξτε εδώ
Ραδιοφωνική συζήτηση για τη ταινία "Τροία" και την Ιλιάδα (21.5.2004)
Από το ραδιοφωνικό σταθμό WBUR στη Βοστώνη των ΗΠΑ. Συζητούν ο μεγάλος αμερικανός ομηριστής Τομ Παλαίμα (Tom Palaima), και δυο άλλου αμερικανοί καθηγητές.
Οφειλόμενο χρέος
Οφείλουμε αρκετές από τις φωτογραφίες στη σελίδα αυτή στην εργασία του Μ. Λαχανά, που τις συγκέντρωσε στη σελίδα του. Ο Λαχανάς είναι φυσικός, και φαίνεται μάλιστα πως η πείρα και η κρίση του στη Φυσική είναι πολύ περισσότερη από τη πείρα και τη κρίση του στα γραμματικά.
0 Σχόλια